giovedì 3 novembre 2016

LA VISTHIMENTA SASSARESA
Umbè di jenti è ancora cunvinta ki la visthimenta sassaresa, la ki pudimmu mirà i "la Cavalcata" e in althri manifesthazioni, è un'invintzioni e ki Sassari no l'aggia mai audda.
DI FABRITZIU DETTORI
 
Umbè di jenti è ancora cunvinta ki la visthimenta sassaresa, la ki pudimmu mirà i “la Cavalcata” e in althri manifesthazioni, è un’invintzioni e ki Sassari no l’aggia mai audda. Sassari kena linga, Sassari kena visthimenta… Pari ki kistha tziddai no sia mancu in Sardhigna. Ma ki Sassari è Sardhigna, è propiu la visthimenta a dimusthrallu. E, a ischumbattu di l’althri, è la più documentadda puru. Una tisthimuniantzia ki Giampiero “Zampa” Marras purthesi, daboi di dez’anni d’isthudiu, in una mosthra i lu branu di lu 1980 a lu padiglioni di l’arthigianaddu di Sassari.  Pa la primma voltha li sassaresi cunnisciani “la visthimenta”, da tanti ciamadda puru “costume” a modu folkloristhiggu. La cronagga di tandu ischribia ki erani “reperti isthorici di varori mannu e ki mancu l’isthudiosi cunnisciani”. La rassegna cuntesi 40miria visitadori in vinti dì: un trionfu! Un patrimoniu culturari era turraddu a li sardhi e in parthicurari a li sassaresi cun pinturi, li di Giuseppe Cominotti(Cuneo 1792 – Torino 1833)  pa esenpiu, o kissi imprentaddi fintzamenta i lu Journal Amusant di Parigi, e tanti documenti ischritti. Ma, a doru mannu,
l’ “intellighenzia” e li sotzi culturari itarianicaddi di Sassari no li desini l’impurthantzia ki mirisciaba.  Abarà a assé lu prufissori  Giuseppe Desole ki, gratzie a l’amori mannu soiu pa Sassari,  abarà a turrà a la tziddai nosthra una purradda di cultura, cunfetzionendi a nobu, ma ripittendi tuttu lu ki era di l’antigghiddai, la visthimenta etnica di li sassaresi. Tandu abiani collaburaddu puru l’isthudianti di lu Liceu iscientifiggu “Guglielmo Marconi. I la Cavalcata di lu 2003, lu “Gruppo Folk Città di Sassari”, e lu matessi prufissori ki è fundatori e presidenti di kisthu sotziu, abia offerthu pa la primma voltha a Sassari lu ki no si cridia: era da la middai di 1800 ki no si vidia kissa visthimenta! La pussibiriddai d’abbaiddà l’ipantu di lu ki abiani rearizaddu, cun tantu di documentazioni, si po abbaiddà abà i lu situ isthitutziunari di lu Comuni di la tziddai. Lu sotziu funtumaddu è ‘sthaddu impurthanti akì à criaddu in tanti passoni la cussentzia,  e a ca l’abia l’à fatta ancora più forthi, pa ischumintzà un camminu nobu di sardhiddai ki a Sassari mancaba.  Lu pruffissor Desole, cu’ la colletzioni soia di li visthimenti, à visthuddu cun ginirossiddai umbè di “miritanti” amantiosi di cosi sassaresi in tanti eventi culturari. Ancora oggi tzi so passoni ki, gratzie a eddu, ani cuntinuaddu, e mancarri aprufundiddu kissu camminu, tantu ki a oggi tzi so in tziddai arumancu sei sotzi culturari e folkloristhici ki impreani kissa visthimenta. La cosa bedda era l’emutzioni ki affiagnaba li passoni candu pa la primma voltha si la puniani. No era un “costume”, si abella a intregu fazia vinì lu tzuddu: era la bandera di una sardhiddai ki no finia mai.
Tandu, i l’antigghiddai, era impriadda a manera normari e ciambava a sigunda si era una dì di festha o di trabagliu, di la faculthai o di la crassi sutziari. Li ki abiani li dinà si puniani, pa esenpiu, li buttoni d’oru o di pratta e lu tissuddu era kissu di varori.
Ripittà, tandu, lu ki era, kena immintiggà parò, cument’ à ischrittu Desole i lu “Il vestiario tradizionale di Sassari”, “ki semmu fabiddendi di visthimenti di lu poburu e no di dibisi”.
Visthimenta o “costume”, tandu? Abesumeu tuttu è cundiziunaddu da lu sintiddu e da l’assibisthu ki dugnunu à pa la cultura soia: una cultura viba akì l’imprei o ‘alche cosa di disthaccaddu di trattà soru pa l’esibitzioni.  Lu ki trattemmu pa cuiubatzi, pa esenpiu, no lu ciamemmu “costume”, ma abito, propiu akì kissà dì è vissudda cun cori. Li parauri ki funtumemmu a kisthu propositu ni boggani a pizu lu varori e lu libellu di lu cunsideru nosthru. La visthimenta, tandu, po assé crassificadda umpari a lu catzunettu, lu ciamemmu “costume”o box, ki è impriaddu a mari? O a lu “costume” di una ‘scena teatrari, o pa Halloween, o pa carrasciari, posthu da ca interpreta la parthi di un attori, o soru pa juggà o fà una fintzioni? Pensu di no. Akì no è ripittosu pa ca la vibi e si la poni cu’ l’incariggu a rapprisintà cun animu e onori lu nosthru assé sardhi.
A Sassari la visthmenta, in tutta la tipurugia soia, si podaristhia vidé a la “Tziddai” farendi in Piatza, ma, di fattu, no isisthi una ipusizioni peimmanenti akì l’appusenti di kissu Paratzu so guasi sempri occupaddi pa althri eventi…
Fintza a abà li visthimenti rearizaddi so kissi di l’orthuranu, l’orthurana, kissa di lu tzappadori, kissi di li festhi, kissa di la sivvidora e di lu carraioru.
Calche erementu di la visthimenta di li femmini: veru di tulle, muncaroru di cabbu; la caretta; la fardhara; lu  cossu; lu tzipponi; lu corittu; la fardhetta; li catzetti; lu panneddu; li botti.
Lu di li masci: la barretta (barrettu) a cecciu; berritta; barrettu a camauro (un ipezia di sombreru); la camisgia; lu corittu; lu cugliettu; lu tzipponi; lu gabbanu; li pantaroni di furesi (ragas); li pantaroni di linu; li ghetti; li botti.

I li ritratti calche visthimenta di lu sotziu Associazione culturale e folklorica Thathari.


      

Nessun commento:

Posta un commento